اماکن و بناهای تاریخی

امامزاده بی بی هاجر،بی بی هاجر بنا به اقوالی دختر سید شهاب الدین سهروردی که یکی از مشایخ ایران بوده است می باشد. روستائیان می گویند قدمت این امامزاده 1200 سال است ولی صحت آن معلوم نیست.درداخل امامزاده سنگ نوشته مخروطی شکلی وجود دارد که به رنگ سبز می باشد و نوشته های آن به مرور زمان نسبتا از بین رفته است. مردم به این امامزاده اعتقاد دارند وهرگاه حاجتی داشته باشند به زیارتگاه می آیند و برای اینکه ببینند به حاجتشان می رسند سنگ کوچکی بر می دارند وبه سنگ صافی می کشند وحاجتشان را زیر لب زمزمه می کنند و ناگهان سنگ را رها می کنند.اگر سنگ کوچک به سنگ اصلی چسبید امید حاجتشان هست ولی اگر افتاد به حاجتشان نمی رسند.سنگ قبر این حاجیه قیمتی است و از نوشته حکاکی شده روی سنگ به اهمیت مدفون شده در این مزار شریف پی برده می شود.بدیهی است که در زمان فوت این مرحومه این چنین سنگ و این چنین خطوط با ارزش تا حدودی غیر ممکن است و نیز حمل سنگ تا اینجا که امکان آن می رود سنگ درشهری حجاری و خطاطی حکاکی شده باشد و با ارابه و غیره تا اینجا آمده باشد که راهها به جز راه مال رو نبوده اند.تو خود حدیث مفصل بخوان ازین مجمل

پیری

پیری به نام آقاسیدهاشم در روستای دستنا بوده و کارهایی را به او نسبت داده اند و می گویند دستش تا حدودی شفا بوده است و روی قبرش مقبره ای ساخته اند که هنوز که هنوز است مردم به این شخص ارادت خاصی دارند و به او متوصل می شوند.

برد سیلایی

در شمال شرقی دستنا تخته سنگی به شکل قوسی روی تخته سنگی دیگر قرار قرار گرفته است و باعث به وجود آمدن سوراخی بزرگ شده است که انسان به طور خوابیده می تواند از آن عبور کند. البته عوامل فرسایش بر روی آن تاثیر گذاشته است.مردم عقیده دارند که اگر بچه هایشان را از زیر این سنگ عبور دهند آنها به سیاه سرفه(کنه سیاه)مبتلا نمی شوند و یا اگر مبتلا شود از زیر این سنگ عبورش دهنند خوب می شود.پیر سید نورالله (سید نوری)سید نوری از دیگر اماکن مقدسه دستنا می باشد.پیر سید نوری درختی است بزرگ ،تنومند کهنسال که در حدود مغرب دستنا در بین درختان قرار دارد.مردم به اینجا نیز عقیده دارند و در زیر این درخت نذر می کنند.

بناهای تاریخی

ساختمان مرقد بی بی هاجر،ساختمان شش ضلعی است و با معماری قدیمی بنا شده است.مسجد جامع:اولین و قدیمی ترین مسجد در روستا بود.به علت رطوبتی که به داخل آن نفوذ کرده بود و کارایی خود را از دست داده بود با قدمت 130 الی 140 سال آنرا خراب کردند و به سبک جدید بازسازی نمودند.قلعه:قلعه محل سکونت خانها بود و توسط کارگران و کشاورزان روستا و معمارانی از اصفهان و شهرهای دیگر آن را ساخته اندو نشانگر حاکمیت فئودالها و یا خانها را نشان میدهد.قدمت آنها به 80 سال می رسد.این قلعه ها از سه قسمت تشکیل شده اند:الف)خود قلعه که محل سکونت آنها بوده و دارای دو طبقه است و در حال حاضر به خاطر بی توجهی روبه تخریب شده است.در این قلعه تا اواخر حکومت رضاخان اسکان داشتند و بعد از چند سالی که تقسیم اراضی شد و دیگر درآمدی نداشتند به شهرهای بزرگ رفتند و درحال حاضر این قلعه به دولت واگذار شده است.ب)انبار،محل جمع آوری محصولاتی که از کشاورزان به عنوان سهمیه خود(مالیات)می گرفتند.درحال حاضر سالم و مسکونی شده است.انبار در ضلع شمالی قلعه قرار دارد.ج)اصطبل ، که محل حیوانات اهلی آنها بوده است و در همان زمان تخریب شدو جایش ساختمان ساختند.این اصطبل در ضلع غربی ساختمان قلعه قرار دارد. 

قدیمی ترین خانه ای که در جای فعلی دستنا قرار دارد از نواده های غلامحسین و ابوطالب می باشد که قدمت آن را 330 سالی تخمین زده اند.دو دستگاه آسیاب نیز بوده که با آب کار می کرد که با آوردن آسیابهای جدید آنها از کار افتادند و دیگر هیچ اثری از آنها نیست.همچنین در گذشته حمامهای خزینه ای وجود داشت که اثری از آنها به جا نمانده است.

دستنا و مشاهیر

علی متقی معروف به علیار از بزرگان روستای دستنا بود.وی 94 سال سن داشته و از 40 سالگی شروع به سرودن شعر کرد. مجموعه اشعارش را در دفتری جمع آوری کرد.و خواستار این بود که این مجموعه بعد از فوتش چاپ و نشر گردد.در زیر به یکی از شعرهای زیبای ایشان اشاره می شود:

با نخوت و غرور نمک به زخم کس مپاش.....با تیغ حرف و فحش مده قلب کس خراش

خاموش گــر کنی تو چـــراغ کسی بزور..........همـچون حبـاب آب مهیــای مرگ باش

غره مشـــو عبث بجوانی و پول و مال .........دنیــا کشیـده است برای تو خــط و خال

تا امتحـان کند من و تو را از ره فریـــب........در چا کـــرده ای خود افتـــاد پــور زار

صدها جوان خوشگل و مــردان روزگار.........هر شـب به پای عیش و روز را پس شـکار

ناخواسـته به ریشــه خود تیـشه بزدنـد......بگذاشتند اسب و ثـروت آن قلعه و حصـار

باهوش باش گول مخــور ره راسـت رو...........هـر چه کاشــتی بـه خـدا می کنـی درو

در پیش هست پیری و فرسودگی‌و مرگ.......اعمـال توسـت بر تو چه نیــک و چه بـد

برگ درخــت را به تعمـق نظـــــ‌‌‌‌‌ر نما.............از گــبر و از تعصـــب بی جا بشـــو جدا

منما جفا به خویش که مرگ است درکمین......کــل النفـــس ذائقــه المـوت جـز خدا

ویرانــه های قلــعه خان عبـرت آور است...........منزلــگاه سگان و شغـالان و کفتر است

پاداش ظلــم و جـــور است این چنیــن.........عــدل و عداوت از طـرف حـی داور است

دیــوار خانه ابــوطالـبـها به پاســــت.......این کاخ و قلعه گشته خراب این چه سراست

ایـن در ره اســت مـتقــی از قدرت خدا......کوچـک بودیـم ما و بزرگــی به او سزاست 

سید ابوالقاسم حسینی یکی دیگر از شاعران متعهد روستای دستنا می باشد که به شغل دبیری مشغول هستند.ایشان از حدود دوسالگی به سرودن شعر مبادرت ورزید و گویا مادرش اساس شاعری وی گردیده است.به طوری که خودش می گوید تعداد ابیات شعرهایی که سروده است حدود ده هزار بیت می باشد.از قبیل مثنوی،غزل،ترجیع بند،ترکیب بند،مسمط و دوبیتی.

در شعــر رباعـی چه هنرهـا کردم..............در شعر دو بیتـی و غزل جا کـردم

در مثنـــویم ببـین چه غوغــــا کردم.......دستی بر صاحب سخنـان وا کردم

در فن ســـــخن محنت بی حد بردم......بس خون جگر در ره این فن خوردم

در صنعت اوزان و عــروض افسـردم......گمنـام زمان گشتـــم و از غم مردم

در شعـر ای یـار نـکو نیـــــکو بیـن............گر هست تو را حاصــ دانش آئیـن

در رنـج و عذابــی حسـرت مـی وزند.......تابوده چنـان بوده و باشد چونیـن 

از دیگر شعرا می توان پنجعلی بخشی ن‍ژاد و فرشاد متقی را نام برد.همچنین احمد رضا صفائی از شاعران با استعداد و جوان روستا می باشد که تاکنون شعرهای زیادی را در قالب های متفاوت سروده اند.

زنان روستا  

زن پایه اصلی ثبات برای خانواده است چرا که زن در روستا وخانواده روستایی و همچنین در تمام فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی روستایی نقش مهم و حضوری پررنگ دارد.به جرأت می توان گفت که در روستا خانواده بدون وجود مرد می تواند- هر چند با سختی- ادامه و دوام یابد ولی بدون وجود زن هرگز نمی تواند.  
‏در گذشته کار در روستا شامل کار کشاورزی مثل درو کردن گندم ،آبیاری کردن باغ و زمین ‏، دوشیدن دامها ،تمیز کردن جای دام ها و در درون خانه پختن غذا،شستن لباس بچه داری ‏و شوهرداری،پختن نان در تنور همه این کارها توسط یک زن روستایی ‏انجام می گرفته و در پاره ای از موارد هنوز هم انجام می شود.‏فعالیت اقتصادی زنان روستایی نقش مؤثری در اقتصاد روستایی منطقه دارد، همچنین زمینه ایجاد و گسترش فعالیت اقتصادی زنان در بخشهای مختلف اقتصاد روستایی وجود دارد و دیگر اینکه افزایش کارآیی و ساماندهی فعالیتهای اقتصادی زنان روستایی در منطقه شرط لازم برای توسعه پایدار روستایی منطقه استارتقای حضور زنان در فعالیتهای اجتماعی، اقتصادی و برنامه ریزی جهت گسترش مشارکت آنان به ویژه در زمینه های اقتصادی، یک شرط لازم برای توسعه پایدار است. این امر در نواحی روستایی که زنان از دیرباز و بطور سنتی در کارهای اقتصادی خانواده مشارکت داشته اند، از ضرورت بیشتری برخوردار است.زنان روستایی علاوه بر این فعالیت ها، مدیریت منزل و اقتصاد خانواده و تربیت فرزندان را با امکانات محدود بر دوش می کشند که بار مضاعفی را بر آنان تحمیل می نماید. چنین زنانی عمدتا دارای ایده ها و توانایی های ذاتی نیز می باشند که در صورت فراهم نمودن شرایط تحقق آنها می توانند سهم چشمگیری در ارتقاء سطح فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی خانواده خود و سطح روستا به عمل آورند.باتوجه به چنین نقش حساس وارزشمندی که زنان روستا برعهده دارند، اما از حق کمتری در خانواده برخوردارند چنانکه تحقیقات روستایی نشان می دهد به رغم سهم نسبتاً زیاد زنان در کارهای تولیدی، آنان نقش بسیار ناچیزی در تصمیم گیریهای تولیدی و نیز تصمیم گیریهای مربوط به اداره امورخانواده دارند و با افزایش این سهم، مشارکت آنان در تصمیم گیریها افزایش نمی یابد. دلیل این عدم افزایش آن است که فعالیتهای زنان جزء وظایف خانگی آنان محسوب می شود ودر نتیجه مزدی به آنان تعلق نمی گیرد. به عبارت دیگر آنان جرء کارکنان خانوادگی بدون مزد هستند اما در همین محیطهای روستایی هنگامیکه زن در قبال کارخود مزد دریافت می کند و شاغل محسوب می شود قدرت تصمیم گیری او درخانه افزایش می یابد.با این حال خانواده و به خصوص زنان روستایی در تمام فعالیتها نقش اساسی دارند و در واقع بدون وجود آن دو(زن و خانواده) ادامه زندگی درروستاها بسیار دشوار و سخت خواهد بود و دراین میان نقش زن در خانواده روستایی به عنوان قطب گران سنگ و رکن اساسی خانواده غیر قابل انکار است.